Te Āhuatanga
Easy
Te Tawhiti
14 km
Te Hīkoi
4 hours
No dogs on this trail
Information for this trail was last updated Hakihea 2024

E ai ki, i hangaia hei rori te ara kokikoki i te Tirohanga Rāhui o Te Ngāhere o Whinray, 90 meneti mai i te taone o Tūranganui.  Mo te 30 tau, koinei anake te ara i hangaia hei rori arā, mai i Ōpōtiki me Tūranganui mo ngā waka o te wā - ngā hoiho tō kata. I nāianei he ara ātaahua, he pikinga pai i raro i ngā rākau taketake tāroaroa.

Ka kitea ngā rākau tipu noa e tipu haere ana, e whai haere ana i te rori o mua. He maha ngā rākau neke atu i te rau tau te pakeke te tipu haere taha rori, me ngā tipu iti te tipu ake hoki. He tūru i hangaia mo te ara te tino tiakina i ngā tau kua taha

I te tīmatanga o te ara, he papa pānui kei te wāhi pikiniki i Te Tāheke o Mōtū e whakamārama ana i ngā āhuatanga o te ngahere, te tūmomo ngahere tipu torutoru kapi noa te rohe katoa. Kāre anō kia topea ngā rākau, nā reira te tipunga o ngā rimu, te nunui mārika, te tōtara, matai, miro, me te kahikatea te kaha teitei hei whakamarumaru.

Kua whakaūhia e Whinray Ecological Charitable Trust me Te Papa Atawhai he hono tirohanga kaipatu kīrearea puta noa i te whenua rāhui. Ko ngā momo kei konei, he kiwi, he weka, he korimako, he tūī, he miromiro, he kererū, he ruru me te momo iti noa, te titipounamu, te pītoitoi, te kāhu, te kākā me te pōpokatea.

I te tau 1994 ko te piriti tāwewe te piu i runga ake i te awa o Te Mōtū, te tirohanga tino whakahirahira, ngā tāheke, me ngā rākau teitei, taketake huri noa i te whenua rāhui.  

Te Hītori o Te Ara

I tīmata mai te tōpea, te whakawātea te tēnei ara mai i Ōpōtiki e ngā hōia me ētahi atu i ngā tau 1872 -77.

I te marama o Hune 1877, tuhia e te Ētita o Te Bay of Plenty Times te otinga o te piriti hou i Te Tāheke o Mōtū

“E mōhiotia ana, i tēnei wā ko te rori e waru putu noa te whānui o te rori, he rori mo te hunga eke hoiho ki te pai te rā, engari he rori tino kino rawa atu. Me āta haere, me te noho wātea i ngā āhuatanga aukatinga nā te hīnganga rākau me te horo o ngā pari." I mōhiotia tēnei ara ko te ara mai i Ōpōtiki ki te rori o Ōmana. Mai i te rāwhiti o Ōpōtiki ki ngā whārua o Whitikau me Marumoko ki te whenua rāhui o Whinray. 

Paku Āwhina me ngā Āhuatanga

Whai haere i te rori o Te Tāheke o Mōtū mai i Mōtū, tīmata te hikoi i konei, he ara haere ka hoki mai anō. Mai i te wāhi pikiniki i Te Tāheke o Mōtū, he piriti tāwewe te whakawhiti i te awa o Mōtū, e whitu kiromita ki te rori o Marumako, rite tonu ki reira ka hoki mai anō. He āhua tawhiti pea mo ngā tamariki, ahakoa haere tonu ko te rangona manu, ko te kitenge hoki i te maha o ngā manu taketake i ngā rākau taketake. 

Mai i te tūnga waka i te rori o Te Tāheke o Mōtū he ara heke ki te wāhi pikiniki, ki te piriti tāwēwē, ko te ara kei raro iho i te rori.