Kei tuawhenua Te Hīkoi Tino nui o Te Roto o Waikaremoana, he ara tino takahia, te ara tino matatoa. He hīkoi matatoa huri noa i te roto mo ngā rangi taurea (multi) engari ki te hiahia koe ki te hīkoi mo te wā poto, e toru ngā ara hei whāinga – ki Te Wharau o Waiharuru, ki te Wharau o Panekire, ki te Wharau o Te Akau o Sandy. Ka taea te tono mo ēnei wharau me te utu ma te ipurangi, kei konei hoki ngā pānui whakamōhio mo ngā hīkoi tata mo te rā.
Department of Conservation Lake Waikaremoana Great Walk
Te Urewera, he koraha tūturu whakahirahira huri noa i Te Roto o Waikaremoana me Waikareiti te nōhanga o Ngāi Tūhoe. Kei Te Wharehou kei Āniwaniwa, ngā pānui whakamōhio ki te iwi o Ngāi Tūhoe, ngā tikanga o Te Urewera ki te tangata whenua. He pānui whakamōhio kei ia Wharau huri noa i Te Roto o Waikaremoana, ara te tikanga o ngā ingoa, ngā tauwhāinga o te wā i taua rohe. Anō hoki ko ngā take matua o Ngā Mātāpono o Te Urewera e kii ana, ara ko te whakakaha ake i ngā hononga o Te Urewera me Ngāi Tahoe me te tiaki hoki a ngā tāngata whenua, mana whenua i te taiao taketake ma te patu kīrearea.
Ka tīmata atu i, te piriti tāwēwē o Te Awa o Hopuruahine ki te raki o Te Awa o Whanganui. Koianei te Hīkoi Nui o Te Roto o Waikaremoana, ka piki haere huri noa i ngā toka, i tētahi wāhi ka piki 100m neke atu i ngā horo i waenga i Te Kōawa o Hōpuruahine me te tūnga tawhito o Te Wharau o Whanganui. Ka hīkoi haere koe ka tūpono ki ngā ngahere rerekē e whā i te poari wai o Te Roto o Waikaremoana, ara he rākau tawhairauriki, he rimu, he rau whānui, he momo anō, ara tuarua he ngahere te nuinga he kanuka me momo rau whānui. He rākau rātā tawhito ka tāwēwē atu ki te roto, a, ko ngā wāhi poupou o te tekihana o te ara, he rārauwhe te tipu haere i raro i ngā tawa, hīnau, kamahi, horoeka me ngā momo rākau, tipu katoa.
Ko te ara, kei te taha o te roto engari. Nā te hekenga haere o te hōhonu o te wai ma te 5 mita ka noho mārakerake i te hangaiatanga he hurihiko i te tau 1946. I tipua e te kānuka ka puta ngā repo. I whānui atu ngā repo i Te Roto.
Whā tekau ngā moenga kei Te Wharau o Waiharuru kei Te Whanga o Ūpokororo kei te wahapū o te kōawa o Waiharuru. Poto nei te hīkoi i te ara papa, he rerenga wai, he kopuni, he wāhi tunu kai. Ki te tae mākū atu koe, he parani e wātea ana hei whakairi i ō kākahu mākū. Ka taea te hii ika me te kaukau i te roto, he wāhi hoki hei tākaro i te wāhanga mārakerake. Kore he rama taone te kitea i te pō mahea, kore marama, whakahirahira ana te kitea o ngā whetu.
Nā te horonui ka waihangatia Te Roto o Waikaremoana i ngā tau 2200 kua hipa, ka aukatia te tāwhārua (gorge) whāiti taha i te Awa o Waikaretāheke. I hoki whakamuri te wai ki muri i te horo ka waihangatia te roto. 248 mita te hōhonu. I te tau 1946, ka hangaia he hurihiko, ka heke haere te teitei o te wai ma te 5 mita.
Pēra ano Te Roto o Waikareiti, nā te horo anō i waihanga engari nō mu anoa atu. Ka whakamāramahia e Te Urewera ēnei maunga ngahere ururua, huri noa, ki te raki o ēnei roto.
Ko Te Urewera te tuatahi o te motu, ki te whakataungia te mauri e te ture o Aotearoa. Ko te Ture O Te Urewera 2014, i whakataungia kāre e whaimana te Karauna ki Te Urewera, a, ehara mo te iwi whānui. Te Urewera Act 2014
Ko te pūtake o tēnei ture, he whakatau kaupapa, he tiaki i te Tino mana Motuhake, ngā tikanga, kia noho pūmau tonu mo ake tonu atu me te whakaaronui ki te motu me:
Nā te kore wharepaku i kōnei, i te urunga atu ki te piriti tāwēwē o Te Awa o Hopuruahine, me mātua haere ki te wharepaku i Te Wharehou o Waikaremoana, i Te Parae Hararei o Waikaremoana i Āniwaniwa rānei i mua i te haerenga. He tūnga waka kei te urunga atu ki te ara.