Te Āhuatanga
Hilly
Te Tawhiti
33 km
Eke Paihikara
1.5 hours
Information for this trail was last updated Hereturikōkā 2025

Ko Te Karapū Eke Paihikara o Tūranganui te haere tonu ki te rori o Tiniroto (SH36) hipa atu i Te Hiwi o Gentle Annie (he pikinga 360km) ki te kura o Waerenga a-Kuri ka hoki mai anō. Ka tīmata atu i Pātutahi, i te rori o Kirkpatrick. He rori papa maenene te katoa o te haerenga engari ko ētahi wāhanga kei te whakamahia tonu. Gisborne Cycling Club facebook page link

Ki tēra taha o Pātutahi ki Ngā Hiwi o Gentle Annie, ko te rori tēra o Tiniroto te huri haere i Te Whenua Rāhui o Gentle Annie kei runga ake i te Poari Wai o Te Kōawa o Te Aroha. He tēnei wāhanga rāhui he tipunga rākau taketake kei ngā tahataha o te hiwi. He wāhi pikiniki (kai) kei raro i ngā purukamu nunui nō mai rā nō kāre i rāwekeweketia. He pīkāka puihi te noho haere i waenga pārae, i roto puihi. I mua, he āhua taratara te ara huri haere i te ngahere taketake rārangi whakarara ki te kōawa. I rūmakihia e Te Rōpu Pāmu Ngahere ngā rākau maha ki Te Whenua Rāhui o Gentle Annie, arā he kaupapa Rā Rūmaki i te tau 1980. I nāianei kua pakeketia ngā liquidamber me ngā rākau red oak tū rārangi ana taha rori tino ātaahua rawa atu i te ngahuru, ā, i te kōanga , ko ngā rākau here taha rori he whakaaturanga whakahirahira. 

Kei te kati te rori o Tiniroto i tēnei wā i ngā pari o te awa o Hangaroa hipa atu i Waerenga-o- Kuri ahakoa e puta tonu ana ngā tāngata o reira ma te rori o Parikanapa engari he haerenga roa atu. Kua whakaae Ngā Haerenga Ara Eke Paihikara o Niu Tīreni (Aotearoa) ki te rori o Tiniroto hei hononga hou - Tūranga ki Te Wairoa Heartland Ride, te ingoa mo tēnei wā, ā, tae noa ki te wā e tau ai i te hapū o Te Wairoa he ingoa tūturu.

Te Hītori o Te Ara

I ngā rā o mua he nōhanga a Waerenga-o-kuri nū tauiwi (nō te Pākeha), he wāhi tūtakina mo ngā iwi, hapū o te akau me tuawhenua. He wāhi tauhokohoko kai, arā mai i te moana, he koura, he ika, he pāua he kumara, he tua, he kererū, he weka, he tītī. He nui te kai ki kōnei.

Kapi katoa ngā hiwi i te puihi i te taenga tuatahitanga mai o te Pākeha, ko ngā papatahi he reporepo te nuinga. Mārō ana ngā hīkoinga a te Māori, a, noho pai ana i muri mai hei rori. Living Heritage, Waerengaokurī School

I noho a Waerenga-o-kuri hei kāinga pūmau mo ngā kaimahi pāmu i ngā tau 1800. I hangaia te pāparakauta tuatahi i te tau 1887, te kura tuatahi i te tau 1879.  I hangaia te hōro tuatahio Waerenga-o-kuri ki te rohe o Hangaroa i te tau 1913, ka nekehia mai ki Waerenga-o-kuri i te tau 1927. I te tau 1901, he poutāpeta, he waea tuku, a, e mōhiotia ana he wāhi hauora ara ngā te teiteitanga 344 mita.

I ngā tau 1880, tino uaua ana ki te hanga huarahi mai i Tūranganui ki Te Wairoa mo ngā kainoho. Nō te tau 1901 ka tūhonotia te rori mai i Tūranganui ki Te Wairoa ma te rori poupou, kōwiriwiri o Maunga Parikanapa ahakoa te karanga kia whakakoretia tēnei rori matua tūhonohono. Ko tētahi atu ara i whakaaronuitia ko te ara mā Hangaroa. Ahakoa he maha ngā tauparengā o ngā pari o Te Awa o Hangaroa, i noho hei  rori matua mai i Tūranganui ki Te Wairoa mā Tiniroto. I ngā tau 1900, ko te rori mai i Tūranganui ki Te Wairoa mā Mōrere, he maha ngā taki, ngā tauparenga i whakamahia tonu e ngā waka kawe.