Te Āhuatanga
Easy
Te Tawhiti
13 km
Te Hīkoi
4 hours
Eke Paihikara
1 hour
No dogs on this trail
Information for this trail was last updated Whiringa-ā-rangi 2024
There is currently 1 information alert for this trail:

Ngā Aukatinga o ngā peka o te wā.

Ko te wā aukatinga ko te wā whānaunau reme, arā rerekē ki ngā Ara kaiwaewae a Te Papa Atawhai (Cooks Cove, Te Pāmu Te Kuri, Te Whanga o Anaura me Ōtoko) arā ka katia ia tau mai i te tuatahi o Akuhata ki ngā rā Whakatā Kaimahi (Labour Weekend) te whakamutunga o Ōketopa arā te rerekētanga ki Te Kaiwaewae o Aratia me Māpiri ka kati i te marama o Hūrae ka tuwhera i te mutunga o Hepetema.

Last updated: 9 Haki 2024 9:00 PM

Ka whai haere te Kaiwaewae o Aratia i ngā ara tawhito o mua ka tūhono atu ki te ngutuawa o Whangawehi ki tuawhenua ki ngā nōhanga Māori o mua i ngā whārua. I mua koinei ngā rori whakamahia e ngā tāngata haere taha moana. Ko te whakaaro nui ko te whakapai, he whakamāmā ake i ngā tikanga takahi i ngā whenua tūmataiti whakapae i te Kūrae o Māhia, he wawata nui hei whakawhānui atu i ngā painga whakatikatika, whakapaipai a te Poari Wai o Whangawehi mo te hapori whānui.

Ka tīmata atu Te Ara Kaiwaewae o Aratia i te papatahitanga o te moana i te herenga waka o Whangawehi. Ka whai haere i te awa, ka āta piki puta noa i ngā whenua pāmu ki te wāhi kai (pikiniki). Mai i reira ka āhua poupou haere i waenga ngahere paina ki te pūihi taketake ki te kūrae o te Poari Wai o Whangawehi puta atu ana ki te rori o Kinikini i 140m. Papai ana te tirohanga mai i konei. He ara ki te taha tata ki te 1.5km mai i te wāhi pikiniki, ki te rohe o Te Kūrae Tirohanga Rāhui o Māhia.

He tino pai rawa atu ngā papa pānui kei te ara me ngā papa tuna kei raro iho e whakaatu ana i te wāhanga whakatikatika i te awa. He tūru kaha i hangaia, ahurei ātaahua hei nōhanga kei te ara. Kei raro iho i te wāhanga o Te Ngutuawa o Whangawehi, he kirikiri te nuinga o te ara. He wāhi whakaruru i hangaia tata ki te whakawhitinga i te kōawa tata ki waenganui o te mutunga. I muri o te whakawhitinga i te kōawa he oneone te ara mo te nuinga o te haerenga i raro i te ngahere tūmomo rākau, he wāhi tapoko ki te ua. 

Te Hītori o Te Ara

I puta ake Te Poari Mana whakahaere Wai o Whangawehi (WCMG) i te tau 2010 i te whakahoutanga a Te Kaunihera a-rohe o Wairoa me Te Kaunihera a-rohe o Heretaunga i te whakahoutanga i ngā rerenga waipara o te taone o Te Akau o Māhia.

Tino āwangawanga te hapori o Whangawehi ki te repo whakataunga ki te wahapū o te awa o Whangawehi, ara kei whakakino te awa,mengā wāhi mahinga kai. Ahakoa ngā matapopore, whakaae tonu te marae ki te puna whakataunga engari i ingoi atu ki te hapori kia whakahaeretia he hōtaka whakatakoto tikanga hei arai raruraru whakauru ki te awa tapu me ētahi atu raru mai i rāwāho, whenua rānei.

Mai i te tau 2014, 250,000 rākau Māori kua rumakihia ki te wāhi wai, me te whakatikatika 150ha aukatinga wai, te tiaki i te 30ha poraka puihi. I te tau 2020, te marama o Tīhema, i oti te ara Kaiwaewae o Te Aratia. Whangawehi Catchment Management Group website.

Ki te ora te wai, ka ora ai te katoa.

Paku Āwhina me ngā Āhuatanga

Te Ara Kaiwaewae o Aratia.  Ki tētahi huarahi 13km. Ki te hikoi:

Tuatahi, he pai tonu mehemea kotahi te roopu ki te hikoi mai i te ngutuawa o Whangawehi ki te wāhi whakaruru i hangaia tata ki te whakawhitinga i te kōawa ka hoki anō

Tuarua, mehemea he nui atu, e rua ngā waka neke atu, weherua. Ko ētahi me tīmata mai i tētahi taha, ko ētahi i tētahi. Ki waenganui o te hikoi ka tūtaki, ka tuapu kii ki ngā motukā ka tūtaki anō i te mutunga. Tētahi whakaaro, waiho ngā motuka ki tētahi pito, ka hikoi atu mā tētahi pito.

Ka taea te eke paihikara i konei. Ko te hunga whakataetae huri  ma te rori o Kinikini, ki te Rori Rāwhiti o te Akau o Māhia, 24km te tawhiti.Ko te wāhanga tino ātaahua rawa atu o tēnei haerenga, Te Ara Kaiwaewae o Aratia,  ko te wāhanga mai i te Ngutuawa o Whangawehi  ki te wāhi whakaruru i waenganui. Ka taea te eke paihikara ki reira ka hoki mai anō.

Ko te haerenga katoa he āhua uaua. Ko waenganui te wāhanga tino uaua, ara, he tāpokopoko, he poupou, he maha ngā whakawhitiga kōawaawa.