Te Rori o Paritu ki Mahanga

Paritu-Mahanga Road, Wharerata Hills

Mai i Paritū ki te Rori o Māhanga te rori matua mai i Māhia me Tūranganui i ngā tau 1940, i nāianei kua tipua e te paina me ngā ara pāmu, he wāhi pai rawa mo te eke paikamaunga.

He whakaaturanga whakahirahira kei tēnei ara ki te pā whakarua o tea kau o Te Tairāwhiti me te tonga o te hekenga ki Māhanga, he taenga tino pai rawa atu hei whakatā, arā he wāhi kaukau, hīkoi rānei me te kohi anga. Ko te Rātapu te rā pai ana ki te eke paihikara, ara kāre he taraka kawe rākau i tēnei rā, engari i ētahi atu rā. Me maumahara he whenua tūmataiti tēnei, me noho ki te ara anake.

Ka peka te rori tawhito i konei mai i te Rori o Wharerātā/Te Ara Matua 2, 3km ki te taha o Tūranganui ki te taumata o te ngā hiwi o Wharerāta. Ka whai haere te rori i te paemaunga kokikoki, ka tae ki te pae ko Te Kurī a Pāoa te kitea ki te tonga mai i te maunga o Titirangi.  

Tīmata tata ki Rori o Wharerātā arā te tūtakina ki te Rori o Paritū, 460m he hekenga ki Mahanga.

Ko te 8.5km o te rori o Paritū, he kōhatu kongakonga, nekeneke te rori. He haerenga pai noa iho ki te āta huri i ngā kōna. Ki te haere ki te tonga, e tū i te paemaunga i te tihi ka tirotiro whakamuri ki Tūranganui a Kiwa, arā te ātaahuatanga o te akau o Te Tairāwhiti. Ka kitea hoki a Maunga Hikurangi i te rangi mahea.   

E mōhiotia ana, ko tēnei rori mai i Tūranganui ki Māhia te roa mārika o tēnei wāhanga o rori kāore he piriti. Noho tonu te rori ki te paemaunga mo te 22 maero.

8.5km mai i Te Ara Matua 2, he kēti raka kei te Ngahere Paina. I konei ka tohua te ara kei runga ake, ko i te ara raro whenua tereina o Tikiwhata, 2,989 te roa, te tuarima o te roanga o ngā ara tereina o Aotearoa. Mai i konei, ka huri whakatemāui te rori o Paritū, he tino rawhe tēnei ara pāmu. Me haere ma te kēti ka whai haere. I kōnei ka kite koe i te rori, ko te āhua nei he rori tūmataiti i hangaia e Juken NZ Ltd- te rori o Kawakawa, ka hono atu ki te rori o Paritū a te 1.5km. 

Whai haere tonu i te rori o Paritū ma te ara pāmu, katahi ka tūhono atu i te 10km ki tētahi atu rori pai ake i te ara pāmu. He tino paerehu te rori. I ētahi wāhi kua poroa ngā rākau, ana kua puta he rori hou, a, kua kore e whakamahia ngā rori tawhito engari kāre i mārakerake nā te hingangahia e rākau hinga i te hau. I konei ka kotiti haere te rori. Tata ki te 12km mai i Te Ara Matua 2, panaia to paihikara i te ara poupou uka, ka wehe atu i te rori o te ngahere, ka kimi anō i ngā rori tawhito, ka whai haere i te ara otaota puta noa i ngā rākau paina.  

He 500m anō, he pikonga kei te rori, ko Te Teihana o Te Au. Mai i konei ko te tirohanga atu ki Te Māhia, ki te Whārua o Kōpuāwhara, ki tuawhenua ko te paemaunga o Whakapūnake. Ka kitea atu hoki te ara tereina i te whārua. I te marama o Pēpuere 1938, i waipuke te Kōawa o Kōpuawhara, ka tahia te wāhi noho o ngā kaimahi i te ara tereina i Kaingapipi, ka toromi 21 ngā tāngata. 

Ko Te Teihana o Te Au kua noho ko Te Ngahere o Te Au, i rumakihia i te tau 2021, te kaiwhakahaere ko PF Olsen Ltd. Ka āhua uaua te eke paihikara ki konei nā te tipua e te otaota roa, te hōhonu hoki o ngā pokorua. Ka kitea pai ngā pokorua i te Koanga me te tīmatanga o te Raumati, arā te kainga o ngā otaota e ngā koti me ngā tia, katahi hoki ngā hipi me ngā kau ka tino poto rawa atu.

Ko te hekenga mai i Māhanga, i te rori tino poupou, he kōawaawa, he toka papatahi māniania, katahi ka tūhono atu ki te rori whakamahia nuitia, he rori mētara. Whakahirahira ana te tirohanga o te akau tokatoka.

Kua rakaina ngā kēti e Te Kaiwhakahaere PF Olsen mai i te tonga o Te Teihana o Te Au i Māhanga hei aukati i ngā waka 4WD engari ka taea te hīkoi me te pana paihikara i ngā pito o te kēti.