Te Āhuatanga
Easy
Te Tawhiti
13 km
Te Hīkoi
4-5 hours
Eke Paihikara
1 hour
Information for this trail was last updated Hereturikōkā 2025

Ka kitea te nuinga o ngā pikiti i tāngia e Graeme Mudge (1932-2014) i te tekau mā whitu tau i tēnei ara. He pikitia whakaaturanga i te taenga mai o te Pākehā, me ētahi nō taua wā e whakaatu ana i ngā mahi o te taone, ngā mahi hākinakina, ngahau, tākaro me te whakawhanaketanga.

I wā whakapapa i ngā mahi a Mark Peters te kaituhi o The Mudges Murals, ko tāna, te āhuatanga hanga, ngā kōrero, ngā hītori e pā ana, rere a te paraihe, kore mataku ki ngā tae, nāna ake, nō te rohe.

Ko te whakaaturanga whānui tuatahi a Mudge, ko te pikitia o Wattie, 1994. Kia Ātaahua tonu a Tūranganui, he momo kaupare karawhiti. 

Paku Āwhina me ngā Āhuatanga

Kei a koe te tikanga me tīmata koe ki whea. Ko tētahi arā, me waiho tō motukā ki te tiriti o Ballance ka mātaki i te pikitia tuatahi a Mudge kei te toa hoko kei te kokona o te tiriti o Ōmana me Ballance. Nō te tau 1997 i tāngia ai tēnei pikitia.

E huri ki te Ara Tereina tata  ki te Tiriti o Wī Pere. Huri whakatemāui, ka whakawhiti i te piriti i te awa o Taruheru, ka heke ki ngā tepe ki Te Māra Pua o Botanicals Garden.   Hīkoi ki te tiriti o Carnavon, katahi ka tae atu ki te rori o Aberdeen, ka tūhono ki te Ara o Ngā Awa o te Taone (City Rivers) i te kokona o te tiriti o Derby me Aberdeen. Haere whakatematau i te ara ka kite koe i ngā pikitia i tāngia i te tau 1997 arā Te Gisborne City Highland Pipe Band i te tiriti o Bright kei te taha o Hato Hōne Waka Kawe Tūroro.

Haere tonu i te tiriti o Bright kia kite koe i te whakaruruhau mo ngā tāngata tatari mo te pahi kei te taha māui hipa i Te Whare Pukapuka Whakamaumahara ki a H.B Williams. He whakaaturanga nō te tau 2011 i te wahine ā Mudge, arā a Lisette i te matapihi o muri o te pahi. Ko te kaitā, nāna anō ia i peita ki waho o te pahi.

Whai haere i te tiriti o Bright ki te rori o Childers, huri whakatemāui, ka kite koe i te pikitia Wāhi Pēne 2000. Haere tonu ki te Whare Tapere Whakamaumahara ki ngā Hōia, ka kitea atu ngā pikitia ki te whātaretare i te matapihi ki te taha matau o te kuhunga. He pai ake te mātaki ka tuwhera ana.

Mai i reira e hoki ki te tiriti o Childers ki te tiriti o Kerei. Huri whakatemāui haere 100 mita ki te Karapu o Cosmopolitan kei tua atu. I reira ka kitea i roto i te karapu he pikitia o te karapu tawhito.

Heke atu ki te tiriti o Kerei ki te Puna Whakamōhio, (Info Centre) ka whai haere i te Pārae o Alfred Cox ki te rori o Stanley. Huri whakatemāui ki te rori o Stanley, hīkoi tonu, eke paihikara rānei ki Centennial Marine Drive. Kei tēnei huarahi, hipa atu i te wāhi kaukau, Kiwa, ko te pikitia i tāngia i te tau 2008 o Te Whareherehere o Tūranganui 1910, ara 20 ngā rūma here, a, he wehenga mō ngā tāne mai i ngā wāhine me ngā wātene. He iāri whakakaha tinana hoki i waho.

Whakawhiti i te rori ki te ara hikoi, eke paihikara rānei o Oneroa, ka kite i Te Karapu Kauhauora o ngā Wāhine 1999 (nāianei Te Karapu Triathlon o Te Rāwhiti me ngā Takaro Maha) he pikitia kei kō atu i Te Pārae o Te Pou Kāpura (Beacon)

Haere tonu i Te Ara o Oneroa ka hipa i ngā whakapakoko o Te Kuri a Pāoa me Kuki ki te huringa o te ara ki te awa o Tūranganui. Kei tēra taha o te rori ko te pikitia Watties 1994, Te Wā o Te Hēra 1999 kei ngā taha o te hēte ō Wa165, kei te rori o Awapuni.

E hoki ki te awa, hipa i te wāpu paku, ki te wāhi hii te tangata. Ko te wawata kia mau he ika. Kei konei te pikitia o Te Taupuni-roto (Substation) 2001 arā he whakaaturanga kei te whare o te Poari o te Wāhapū o Tūranganui, te Kaunihera o Te Rohe o Te Taone, Te Kooti, te Pōhi 1900 me te whare Wāea.

Haere tonu i te huarahi ki te Piriti o Te Ara o Gladstone, whakawhiti ki te wāpu, Tauranga poti. Tata ki te mutunga o te piriti ko te pikitia e whakaatu ana i Te Piriti Tohu Taumaha 1999 me te wāhi mahi patu miiti me ngā ahumai ika.

Kei runga atu i te rori o Wainui, kei tēra taha ko te wāhi tino pukumahi ko te karapu Maita o Tūranganui 1995, he pikitia e whakaatu ana i te tīmatanga o te karapu i te tau 1884 me ētahi whakaahua o te wā.

E hokiki te ara, haere tonu ka hipa i ētahi o ngā whare o te wāpu ka tae atu ki (Lower Crawford Road) raro iho o te rori o Crawford ki te taha māui ki ngā ukuahi me Te Works kei te taha matau. Kei te pito o tēnei rori ko te 2011 pikitia o Te Ngahere Ahumahi kei raro iho i te rori o Rakaiatāne.

Hoki anō ki te Piriti o Te Rori o Gladstone, whai i te ara ki te huarahi o Palmerston, huri whakatematau i tēra taha o te Tiriti o te Piriti o Peel, haere tonu hipa i te pārae i te kokona o Te Tiriti o Stout ki te tūnga waka i waho o Te Hōro o Tūmatauenga-Hōia, ā, kei te pito tawhiti ko te pikitia ā  Mudge 2008, Te Mākete ā ngā Kaiahuwhenua.

Mai i konei, whakawhiti i te Tiriti o Fitzherbert ki Lawson Field Theatre. Haere ki te taha wai o te whare kia kite koe i te pikitia o Te Kaiwhakamōhio o Te Taone (Town crier) ara i whakamatia ka whakatūngia ki te taha o te whare tapere i te tau 2017 i muri mai i te turakitangatia o te whare i whakataungia e te kaunihera.

E hoki ki te tiriti o Fitzherbert, whakawhiti ki te rori o Ōmana huri whakatemaui ki te Ara Tereina. Whai tonu, tae noa ki Te Tiriti o Ballance.  

E rua ngā pikitia Mudge kāre i whakaaturia i tēnei pānui nā te tawhiti—arā Te Parae o Watson, kei reira te pikitia ā Mudge o te tereina 1997, te whakamutunga o Wa165 ngā Tereina Tīma, ka nekehia i te tau 2010 mai i te Papa Tākaro me te Karapu Hauwhiti o Kaiti-Tūranganui i te tiriti 140 o Rūtene.