Ko te ara matua 35, te ara o Whangarā mai i Tūranganui ki Pouawa, he ara tino ātaahua rawa atu, he ara tino haeretia e ngā kaieke paihikara whai haere i ngā tirohanga tino peipei ana ki te mātaki mai i te kūrae. Ko te Rātapu te rangi pai rawa atu ki haere nā te mea he taraka kawe rākau te haere i tēnei rori i ētahi atu rā.
He tino pai rawa atu hoki ngā akau o Turihaua me Pouawa i te Raumati mo te noho, mo te hii ika me te kaukau. Ko te akau hoki o Makorori tētahi wāhi hākinakina, whakangahau o Te Tairāwhiti. Dive Tatapouri, kei Te Akau o Tātāpouri, he wahi rongonui puta noa i te ao, te taunekeneke ki ngā whai me ētahi atu nō te moana. Ko Pouawa te takotoranga o Te Tapuwae o Rongokako Te Rāhui Nō te Moana, te wāhi noho o te momo e waru nō te moana me ngā toka pūkawa kei rahaki, ngā papatahi parataiao. Torutoru noa ka kitea tēnei āhuatanga puta noa i Aotearoa, arā tēnei rāhuitanga, te kitea tata o tēnei momo nō te moana, i te taiao āraitia. Nō te tau 1999, te kaha o Ngāti Konohi me te Papa Atawhai mo te hiatau, ka noho wāhi ruku ngongohā, me te huri haere ki te mātakitaki i ngā momo kararehe nō te moana.
Kei te Kaunihera o Te Rohe o Tūranganui ngā Whakaritenga Matua mo Makorori Draft Makorori Masterplan ara ētahi whakamārama mo ngā hītori i tukua e te hapū o Makorori ki te Gisborne District Council Draft Makorori Masterplan.
Ā te wā, ka noho hei hiinga ika a Makarori me Te Toka Āhuru. Mo ngā hapū katoa ki tuawhenua arā a Rakaiatāne, Hinehaeretāua, Te Aitanga a Māhaki, me Ngāti Konohi.
Kōrero tonu ai ngā pakeke o ngā hapū mo ngā tira haere ki te hii ika mai i Makorori i ngā marama o Akuhata te marama o Oketopa i Te Toka Āhuru. Whai tonu i ngā tikanga a Ruatepupuke, 40 ngā waka ka whakaterehia, 38 mā ngā whānau, e rua mā te hunga whakatā ana i te wā hii, awatea mai, pō mai.
I te hokinga mai, ka whakatā te tira, ka panipani ki te maka-o-riri, katahi ka whakarite i ngā ika mo te hāngi, mo te tunutunu i te whare auahi, ka haere tuawhenua ki te uru, ki te raki ki Pouawa, ki Makorori. Ki te raki o te akau o Makorori, i kitea ngā karinga hāngi i ngā wāhi noho, kua āraitia hei tohu hītōria mo tēnei āhuatanga hii ika.
Ko te whakatakotoranga a The Draft Makorori Masterplan ko te whakaingoa i wāhi whai tikanga e whā i te akau o Makorori.
Kia matatau ki ngā āhuatanga haere, te terenga ki waenga i te 80km ki te 100km hipa i Ōkitū. Ka tere te hipa o ngā motuka i a koe. Noho whakatemāui ngā kaieke paihikara. 50km ki te 60km - 80km te tere o te haere mai i Tūranganui ki Wainui, ki Ōkitū, ka rerekē, ka heke ki te 70km i Ōkitū.
He tūnga waka, he wharepaku, he tēpu kai me ngā tohu whakamārama kei te wāhi rāhui.