Te Āhuatanga
Hilly
Te Tawhiti
2.5 km
Te Hīkoi
45 minutes
Information for this trail was last updated Hereturikōkā 2025

He tino ātaahua te Whanga o Anaura. E rua kiromita te kōpiko haere o tea kau kirikiri. Ko te ara hikoi kei te raki o te whanga, a, i whakaritea te ara hikoi ki te koru, ka whai haere i te awa o Waipare puta noa i Papa Rāhui o Anaura i raro i ngā rākau paina me ngā pātiki kanuka, ti kouka hoki. He pānui, he tohu ārahi ka kitea i te piriti o Nuhiti (kei te raki), ko Waipare kei te tonga engari poto noa o te ara hīkoi kei te tuwhera.

Tirohia ngā tohu, ngā pānui kei te piriti o Nuhiti tata ki te 100 mita ki te urunga atu ki te nōhanga o Te Tari o te Papa Atawhi i Te Whanga o Anaura. Ka timata te ara ma te peke taiepa ka piki haere taha awa, ki te ngahere tipu taha akau, te muia e te manu, tae atu ki tētahi pātiki. Poto nei te wā e piki haere ana i tēnei hiwi ka tae atu ki te paemaunga terapēke (ridge saddle) ka whātaretare atu i waenga rākau, ko Te Whanga o Anaura, ko te moutere o Motuoroi me te akau ki te tonga. Kei te kati te huarahi whānui whai muri mai i ngā whakawhiu a Tāwhirimātea, nā reira ka hoki  whakamuri anō ki te rori o Te Whanga o Anaura.

Te Hītori o Te Ara

Ko tēnei whenua a Anaura nō te tangata nei nō Tautini. He mokopuna a Tautini nā tētahi Rangatira nō Hauiti ki Ūawa. Noho ai ia i Toiroa, he pā i ngā paemaunga i waenganui o Anaura me Tokomaru. I moe a Tautini i a Hinetamatea te ingoa e mau nei ki te wharenui i Anaura.

I te 21 o Oketopa te tau 1769 ka pōhiritia e te tangata whenua a Kāpene Kuki ki Anaura mai i te Endeavour . He pōhiri hoahoa. Ka whakakiia a rātou kāho ki te wai i te awa o Hāwai, ka hoatu he ika, he kūmara me ngā herewi. I a Kuki i rahaki, i tuhia e ia ngā āhuatanga whakatipu kai a te Māori.

Huhua ngā rākau karaka i rūmakitia hei oranga, ā.ka kitea i ngā heke o te whare  Hinetamatea ara he whakanui I ngā kaimoana, i te kumara, I te taro, I te uhi, me ngā hue. Whakamīharo ana ngā tāngata o te tima Endeavour ki te whakaritenga, te rite tonu, te huhua o ngā māra kai o te rohe.

I mua o te taunga mai o te Pākehā ki te moutere o Motuoroi, he nōhanga tēnei nō ngā tohunga matau ki te hanga pounamu mai i Te Waipounamu engari i te taenga mai o Kuki te pā,  kāre he tangata i taua moutere.

He whare whakahirahira tū ai i te raki o te whanga o Waipare. I mauria mai ngā rākau kauri mai I Tāmaki Makaurau ma te tima kātahi ka utaina ki te mokihi (raft) tae noa ki rahaki, ka tūhonohonotia ngā rākau, ka tū te whare i te tau 1880.

I ēnei rā, tū ana te marae me ētahi whare. He pūninga taketake kei reira, me te wāhi o Te Tari o Te Papa Atawhai, ka nōhia e huhua hararei mai I Tūranganui me tawhiti.

Paku Āwhina me ngā Āhuatanga

Kei te raki o Anaura te ara hikoi, 13 kiromita ki te raki o Hauiti, 7 kiromita ki te whai haere i tātahi.